Ung thư gan nguyên phát là căn bệnh ung thư được tiên lượng nặng. Trước đây thường chỉ có biện pháp phẫu thuật hoặc ghép gan mới có thể phần nào đẩy lui bệnh, còn hóa trị hay xạ trị hầu như không tác dụng. Tuy nhiên, hiện nay có rất nhiều biện pháp khác có thể giúp điều trị rất tốt căn bệnh này. Trong đó có liệu pháp miễn dịch.

1. Ung thư gan nguyên phát là gì?

https://www.cancerresearch.org/immunotherapy/cancer-types/liver-cancer

Ung thư gan có 2 loại là nguyên phát và thứ phát. Ung thư gan nguyên phát là ung thư phát triển bắt nguồn từ các tế bào gan. Ung thư gan thứ phát là ung thư di căn từ các nơi khác như vú hoặc phổi đến gan. Trong phạm vi bài này chỉ đề cập đến ung thư gan nguyên phát, đặc biệt là loại ung thư biểu mô tế bào gan vì loại này chiếm đến 90% các loại ung thư gan.

2. Cách cách điều trị ung thư gan hiện nay

Có nhiều cách điều trị ung thư gan đã và đang được áp dụng. Tùy theo từng giai đoạn và loại ung thư, cũng như các yếu tố cá nhân của bệnh nhân như tuổi, kinh tế… mà bác sĩ và bệnh nhân sẽ thống nhất nên dùng phương pháp nào. Dưới đây là một số phương pháp điều trị ung thư gan hiện nay:

• Phẫu thuật:

Phẫu thuật trong ung thư gan là phẫu thuật cắt bỏ phần gan có chứa khối u. Gan được chia thành 8 thùy. Thùy nào có khối u, thùy đó sẽ bị cắt bỏ. Phẫu thuật thường  chỉ được lựa chọn ở những bệnh nhân có chức năng gan tốt, đủ khỏe mạnh để phẫu thuật. Thật không may, hầu hết các khối ung thư gan không thể được loại bỏ hoàn toàn. Thường thì ung thư nằm ở nhiều thùy gan, khối u quá lớn, hoặc đã lan ra ngoài gan, phần chức năng gan còn lại cũng không đảm bảo (vì bệnh nhân ung thư gan ở Việt Nam thường phát triển trên nền gan xơ).

• Ghép gan:

Ghép gan có thể là lựa chọn tốt nhất cho một số người bị ung thư gan. Ghép gan có thể là một lựa chọn cho những người có khối u không thể được cắt bỏ bằng phẫu thuật, hoặc vì vị trí của các khối u hoặc vì xơ gan nặng. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay việc ghép gan còn hạn chế vì nguồn gan cấy ghép còn rất hiếm. Nếu có thể phẫu thuật cấy ghép gan thành công, bệnh nhân có thể có tiên lượng tốt.

• Đốt sóng cao tần

Đây cũng là phương pháp mới, thường được áp dụng cho bệnh nhân có khối u nhỏ (<3cm), ít khối u. Phương pháp này dùng một xung động tần số cao để phá hủy khối u. Phương pháp này không gây hại nhiều đến phần gan còn lại nên có hiệu quả rất tốt. Tuy nhiên chỉ định rất hẹp (chỉ dùng cho các bệnh nhân giai đoạn rất sớm).

• Nút mạch

Khối u gan được nuôi bởi mạch máu. Việc tìm và chặn mạch máu nuôi này khiến khối u không phát triển được nữa. Phương pháp này thường được chỉ định cho bệnh nhân có khối u to không thể phẫu thuật hoặc chức năng gan còn lại kém. Tuy nhiên, hiệu quả của phương pháp này không cao vì ung thư gan thường không chỉ có 1 khối.

• Vi cầu phóng xạ

Đây là phương pháp mới, kết hợp giữa việc nút mạch và xạ trị đích. Các hóa dược phóng xạ được đưa vào các hạt vi cầu kích thước nanomet. Các hạt vi cầu này tạo nên vật liệu nút mạch. Khi đưa vật liệu này vào khối u, nó vừa chặn mạch máu nuôi khối u, vừa phát ra phóng xạ hủy diệt khối u. Hiệu quả phương pháp này khá khả quan, tuy nhiên giá thành rất đắt.

3. Liệu pháp miễn dịch trong ung thư gan là gì?

Ngoài các phương pháp trên, còn phương pháp rất được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu và phát triển, chính là liệu pháp miễn dịch.

Liệu pháp miễn dịch là việc sử dụng các loại thuốc giúp hệ miễn dịch của một người tìm và tiêu diệt các tế bào ung thư.

• Ung thư và hệ thống miễn dịch

Đầu tiên chúng ta hãy tìm hiểu  một chút về hệ thống miễn dịch và ung thư. Hệ miễn dịch của bạn có nhiều loại tế bào khác nhau hoạt động cùng nhau để tiêu diệt các chất lạ. Đầu tiên, hệ miễn dịch phải nhận ra rằng những chất này không thuộc về cơ thể. Nó nhận ra bằng cách tìm protein trên bề mặt của những tế bào này, được gọi là kháng nguyên. Một số tế bào miễn dịch, giống như tế bào T, có các protein riêng của chúng (được gọi là thụ thể) gắn với kháng nguyên và giúp kích hoạt các phần khác của hệ miễn dịch phá hủy chất lạ. Mối quan hệ giữa kháng nguyên và thụ thể miễn dịch giống như khóa và chìa khóa. Cũng như mọi chìa khóa chỉ có thể được một ổ khóa, mỗi kháng nguyên chỉ có một thụ thể miễn dịch duy nhất có khả năng liên kết với nó. Các tế bào ung thư cũng có kháng nguyên, nhưng hệ thống miễn dịch rất mất thời gian để nhận ra đó là kháng nguyên lạ, vì bản chất tế bào ung thư cũng là phát triển từ trong cơ thể. Nếu các tế bào miễn dịch của bạn không có thụ thể thích hợp để tìm kháng nguyên của tế bào ung thư, chúng không thể bám vào nó và giúp tiêu diệt tế bào ung thư.

• Thuốc ức chế miễn dịch

Một phần quan trọng của hệ thống miễn dịch là khả năng nhận biết tế bào self (của mình) và nonself (không phải của mình). Nhờ đó mà nó không tấn công các tế bào bình thường trong cơ thể. Để làm điều này, hệ miễn dịch sử dụng các thụ thể trên tế bào T để nhận biết đâu là tế bào lành. Các tế bào lành sẽ phải trình diện các kháng nguyên tương ứng với thụ thể trên tế bào T, nếu không nó sẽ bị tiêu diệt. Các tế bào ung thư đôi khi sử dụng các kháng nguyên giống các tế bào lành này để tránh bị tấn công bởi hệ miễn dịch. Nhưng những loại thuốc hiện nay có thể “khóa” các thụ thể trên tế bào T, khiến chúng tiêu diệt các tế bào ung thư.

• Điều trị bằng tế bào lympho T thụ thể kháng nguyên

Hệ thống miễn dịch của bạn giúp theo dõi tất cả các chất thường thấy trong cơ thể của bạn. Bất kỳ chất mới nào mà hệ thống miễn dịch không nhận ra đều làm tăng báo động, làm cho hệ miễn dịch tấn công nó. Liệu pháp miễn dịch là một cách mới đầy hứa hẹn để có được các tế bào tế bào lym phoT (một loại tế bào bạch cầu) để chống ung thư bằng cách thay đổi chúng trong phòng thí nghiệm để chúng có thể tìm và tiêu diệt tế bào ung thư.

Các tế bào T được sử dụng trong các liệu pháp tế bào T được thay đổi trong phòng thí nghiệm để phát hiện các tế bào ung thư cụ thể bằng cách thêm một thụ thể nhân tạo (được gọi là thụ thể kháng nguyên chimer hay CAR). Điều này giúp tế bào lym pho T xác định tốt hơn các kháng nguyên tế bào ung thư cụ thể. Vì các loại ung thư khác nhau có các kháng nguyên khác nhau, mỗi CAR được tạo ra cho một kháng nguyên đặc hiệu của ung thư.

4. Các bước trị liệu của liệu pháp miễn dịch trong ung thư gan

https://www.cancer.org/cancer/liver-cancer/treating/immunotherapy.html

https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/treatment-types/immunotherapy.html

• Điều trị bằng liệu pháp tế bào T

Quá trình điều trị tế bào T có thể mất vài tuần. Đầu tiên, các tế bào lympho T được lấy ra khỏi máu của bệnh nhân. Các tế bào T sau khi lấy ra được gửi đến phòng thí nghiệm, và biến đổi di truyền bằng cách thêm thụ thể kháng nguyên chimeric (CAR) cụ thể. Qua trình này gọi là quá trình huấn luyện tế bào lympho T. Có thể mất một vài tuần để hoàn thành việc tạo ra các tế bào T CAR vì rất nhiều tế bào T CAR cần thiết cho liệu pháp này. Một khi có đủ tế bào T, chúng sẽ được đưa trở lại bệnh nhân để khởi động một cuộc tấn công chính xác vào các tế bào ung thư.Một khi các tế bào T CAR bắt đầu gắn kết với các tế bào ung thư, chúng bắt đầu tăng về số lượng và có thể tiêu diệt nhiều tế bào ung thư hơn nữa nhờ quá trình khuếch đại miễn dịch.

Tuy nhiên, phương pháp miễn dịch tế bào T hiện nay trên bệnh nhân ung thư gan vẫn đang được nghiên cứu, vì các nhà khoa học chưa tìm ra CAR tướng ứng với tế bào ung thư gan là gì. Nhưng dù sao đây cũng là một liệu pháp mang lại nhiều hứa hẹn.

• Điều trị bằng thuốc ức chế miễn dịch

Nivolumab (Opdivo) nhắm vào PD-1, một protein trên các tế bào hệ thống miễn dịch gọi là tế bào T thường giúp giữ cho các tế bào này tấn công các tế bào khác trong cơ thể. Bằng cách ngăn chặn PD-1, loại thuốc này làm tăng phản ứng miễn dịch chống lại các tế bào ung thư. Điều này có thể thu nhỏ một số khối u hoặc làm chậm sự phát triển của chúng.

Thuốc này có thể được sử dụng ở những người bị ung thư gan trước đây đã được điều trị bằng sorafenib thuốc nhắm mục tiêu (Nexavar). Thuốc hiện nay đã và đang được sử dụng rộng rãi trong phác đồ điều trị ung thư gan.

Trong quá trình dùng thuốc, các tác dụng phụ có thể bao gồm:

• Cảm thấy mệt mỏi hoặc yếu
• Sốt
• Ho
• Buồn nôn
• Ngứa
• Phát ban da
• Ăn mất ngon
• Đau cơ hoặc khớp
• Táo bón hoặc tiêu chảy

Các tác dụng phụ khác nghiêm trọng hơn nhưng cũng ít xảy ra hơn:

• Phản ứng truyền: Một số người có thể có phản ứng truyền dịch khi dùng thuốc này. Giống như một phản ứng dị ứng, người bệnh có thể có các biểu hiện sốt, ớn lạnh, đỏ bừng mặt, phát ban, ngứa da, cảm thấy chóng mặt, thở khò khè, và khó thở. Điều quan trọng là phải báo ngay cho bác sĩ hoặc y tá của bạn nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào trong khi nhận thuốc này.
• Phản ứng tự miễn: Thuốc này hoạt động bằng cách cơ bản loại bỏ hệ thống miễn dịch của cơ thể. Đôi khi hệ thống miễn dịch bắt đầu tấn công các bộ phận khác của cơ thể, có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng hoặc thậm chí đe dọa tính mạng trong phổi, ruột, gan, tuyến nội tiết tố, thận, da hoặc các cơ quan khác.

Dù kết quả trước mắt chưa đem lại nhiều kết quả như mong đợi, nhưng người bệnh vẫn nên hy vọng vào một liệu pháp miễn dịch tốt, có thể điều trị triệt để hoàn toàn ung thư gan. Vì đây là một ưu thế của riêng miễn dịch mà không một phương pháp nào khác có thể có được.