Ung thư não là khái niệm chung để chỉ các khối u ác tính ở não chứa các tế bào ung thư. Chúng ảnh hưởng đến các chức năng sống và gây nguy hiểm đến tính mạng. Các khối u này khi lớn lên sẽ xâm lấn vào các mô lân cận. Có hai loại ung thư não chính: Khối u não nguyên phát bắt đầu trong não và khối u não di căn từ một nơi khác trong cơ thể.

Có những phương pháp nào thường thấy trong điều trị ung thư não?

Cũng giống như các ung thư khác,hiện nay có 3 phương pháp chính và được sử dụng nhiều nhấttrong điều trị ung thư não, đó là phẫu thuật, xạ trị, hóa trị.

 

Phẫu thuật

Phẫu thuật là phương pháp phổ biến và được áp dụng điều trị cho hầu hết các trường hợp u não hay ung thư não. Mục đích của phẫu thuật là nhằm loại bỏ hoàn toàn hay một phần của khối u và hạn chế tối đa tác động đến mô lành. Nếu khối u không được loại bỏ hoàn toàn thì bệnh nhân sẽ được điều trị tiếp bằng hóa trị hay xạ trị để triệt tiêu phần tế bào ung thư có thể còn sót lại, tránh nguy cơ tái phát sau này.

 

Các biến chứng và tác dụng phụ có thể gặp sau phẫu thuật:

• Các biến chứng sauca mổ nói chung: Đau, nhiễm trùng, chảy máu, ảnh hưởng của gây mê …
• Gây tổn thương da đầu
• Co giật
• Tổn thương não: Suy giảm hay mất một số chức năng như điếc, nhìn đôi, tê, liệt, mất thị giác, mất khứu giác, mất trí nhớ,…
• Phù não

 

Xạ trị

Để điều trị ung thư não bằng xạ trị, bác sĩ sẽ sử dụng tia xạ có năng lượng lớn để làm teo khối u và ngăn chặn sự phát triển của chúng. Phương pháp này được sử dụng trong 2 trường hợp:

• Tiêu diệt khối u không cắt được hoặc phần còn sót lại sau khi phẫu thuật
• Giảm triệu chứng bệnh, tăng thời gian sốngcủa bệnh nhân nếu không thể tiến hành phẫu thuật.

Trong quá trình xạ trị, các tia xạ không chỉ tiêu diệt các khối u mà còn có thể làm tổn hại đến các mô lành nên thường gây ra một số tác dụng phụ với mức độ nặng nhẹ phụ thuộc vào người bệnh và tùy vị trí khối u.

 

Các tác dụng phụ thường gặp:

Da: khô, mẩn ngứa, phồng rộp, phát ban, lột da, rụng lông hoặc tóc,..

Miệng và họng: xạ trị ở vùng đầu và cổ có thể làm miệng và họng tổn thương nhẹ gây ra: Miệng bị khô, mất vị giác, khoang miệng bị đau buốt, đau, chảy máu răng, viêm họng.

Riêng với xạ trị điều trị u não có thể làm chết một số tế bào lành tính gây hoại tử cục bộ ở não. Do đó, bệnh nhân sẽ có một số triệu chứng

• Suy giảm hoặc mất trí nhớ
• Giảm ham muốn tình dục
• Không chịu được lạnh
• Buồn nôn, chóng mặt, suy giảm thị lực

Một số bệnh nhân có thể trạng yếu có thể bị tử vong trong quá trình điều trị. Tuy nhiên, sau xạ trị, bệnh nhân u não vẫn có chất lượng cuộc sống tốt hơn so với người không điều trị.

Hóa trị

Hóa trị là phương pháp sử dụng một loại thuốc đặc trị có tác dụng tiêu diệt được tế bào ung thư.

Phương pháp này gây ra một số tác dụng phụ cho cơ thể như:

+ Suy giảm các tế bào máu ngoại vi gây thiếu máu, giảm sức đề kháng của cơ thể, máu khó đông.

+ Buồn nôn và nôn.

+ Suy nhược, mệt mỏi.

+ Rụng tóc.

+ Viêm niêm mạc miệng.

+ Độc thần kinh ngoại biên.

+ Độc tính trên tim.

Do những tác dụng phụ đáng kể ảnh hưởng lên cơ thể, chưa kể một số trường hợp bệnh nhân không thể điều trị bằng phẫu thuật, xạ trị hay hóa trị, hiện nay ngành y đang tích cực nghiên cứu các phương pháp điều trị ung thư khác nói chung và ung thư não nói riêng tránh gây tổn thương cho bệnh nhân và hạn chế tối đa các tác dụng phụ có thể gặp phải. Một trong những phương pháp đem lại nhiều triển vọng nhất cho các bệnh nhân ung thư đó là liệu pháp miễn dịch.

Liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư

Khác với các cách điều trị thông thường như phẫu thuật để loại bỏ khối u hay hóa trị, xạ trị sử dụng các tác nhân hóa học, vật lý tiêu diệt khối u,liệu pháp miễn dịch nâng cao vai trò của các thành phần trong hệ thống miễn dịch để chống lại tế bào ung thư một cách tự nhiên.

Liệu pháp miễn dịch hiện nay bao gồm:

Phương pháp miễn dịch không đặc hiệu:

Phương pháp nàytăng cường hệ miễn dịch nói chung bao gồm tăng cường các thành phần của hệ miễn dịch như: các đại thực bào; các cytokine IL-2, INF, TNF; các virus tiêu khối u (oncolytic virus)-các virus có khả năng nhận biết và tiêu diệt khối u ung thư (tuy nhiên phương pháp này vẫn đang được tiếp tục nghiên cứu khả năng xâm nhập hàng rào mạch máu não)

 

Phương pháp miễn dịch đặc hiệu:

• Sử dụng các kháng thể đơn dòng: Tiêu diệt tế bào ung thư và ức chế điểm checkpoint.
• Sử dụng các tế bào miễn dịch đã được nghiên cứu biến đổi trong phòng thí nghiệm, đưa trở lại cơ thể: Tế bào NK, tế bào miễn dịch thâm nhiễm khối u TILs ( tumorinfiltrating lymphocytes ), tế bào lympho T mang thụ thể kháng nguyên khảm CARs (Chimeric Antigen Receptor).

Liệu pháp miễn dịch trong điều trị ung thư não

Với khối u ác tính ở não, ta có thể áp dụng các liệu pháp miễn dịch như: sử dụngthuốc ức chế điểm checkpoint, các kháng thể đơn dòng, vaccine ung thư, virus tiêu khối u, lympho T, liệu pháp miễn dịch tá dược,…

Việc sử dụng chính các tế bào miễn dịch của cơ thể (tế bào NK, lympho T, tế bào đuôi gai DC,…) để tiêu diệt khối u còn gọi là liệu pháp miễn dịch tự thân (AEIT). Đây là phương pháp được coi là tiên tiến nhất, tạo nên bước đột phá trong việc điều trị ung thư nói chung và ung thư não nói riêng. Phương pháp này gồm các bước: Rút tế bào NK (Natural Killer Cells) và tế bào T (CTL’s) ra khỏi cơ thể để kích hoạt hoặc tăng cường thêm các chức năng cho đến khi khả năng đề kháng ung thư tăng lên, sau đó những tế bào này sẽ được đưa trở lại cơ thể.

 

• Sử dụng tế bào NK

Tế bào NK thực chất là một loại tế bào lympho (cùng với lympho T và lympho B) được tìm ra năm 1970. Tỷ lệ tế bào NK trong cơ thể không lớn, chỉ khoảng 10-15% nhưng nó là loại vũ khí sắc bén nhất trong việc dẹp bỏ các tế bào ung thư hoặc khi cơ thể bị nhiễm virus.

Cơ chế nhận biết tế bào ung thư của NK không giống với lympho T hay lympho B ở chỗ nó có thể nhận diện tế bào ung thư mà không cần phải tiếp xúc trước với các tế bào này. Nhiều nghiên cứu cho thấy xác suất mắc ung thư có liên quan đến số lượng tế bào NK trong cơ thể, tế bào NK càng ít thì tỷ lệ phát sinh khối u càng cao. Như vậy việc nâng cao số lượng tế bào NK trong cơ thể chính là góp phần phòng tránh ung thư.

Tế bào NK được phát triển nghiên cứu dựa trên đặc điểm của chúng để tiêu diệt tế bào ung thư bằng cơ chế tăng số lượng, tăng hoạt động của tế bào NK trong cơ thể. Cách thực hiện của phương pháp này là tách những tế bào NK từ chính máu của những bệnh nhân mắc ung thư, sau đó nuôi dưỡng các tế bào này trong môi trường đặc biệt ở phòng thí nghiệm. Sau khi các tế bào NK này được kích thích tăng trưởng về số lượng và đạt tiêu chuẩn sẽ được đưa trở lại cơ thể người bệnh để tiếp tục chức năng nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư.

Phương pháp này có những ưu điểm chung của liệu pháp miễn dịch như có thể thu nhỏ và làm ổn định kích thước các khối u mà không có tác dụng phụ như sử dụng phương pháp xạ trị hay hóa trị. Tuy nhiên phương pháp sử dụng tế bào NK cũng có một số nhược điểm có thể kể đến như:

• Chi phí cao và phương pháp điều trị khá phức tạp
• Khi đưa máu trở lại cơ thể thì số lượng tế bào NK bị giảm trong quá trình tiêu diệt tế bào ung thư, do đó cần phải nuôi cấy tế bào và truyền máu vào liên tục.
• Phương pháp điều trị bằng tế bào NK cần tiến hành xen kẽ với phương pháp phẫu thuật và dùng thuốc.

 

• Sử dụng tế bào lympho T:

Ở phương pháp này, các tế bào T được tách xuất từ máu ngoại vi, sau đó đưa vào “quá trình huấn luyện”. Quá trình này chính là làm biến đổi gen trong phòng thí nghiệm để các protein chuyên nhận diện kháng nguyên đặc hiệu khối u hay các thụ thể kháng nguyên khảm (CARS) biểu hiện ra trên bề mặt tế bào. Điều này giúp các tế bào T có thể nhanh chóng nhận diện khối u ung thư. Các tế bào T này được truyền ngược lại vào cơ thể bệnh nhân và tương tác chính xác với kháng nguyên trên tế bào ung thư của người bệnh và tiêu diệt tế bào ung thư một cách đặc hiệu.

Tuy nhiên, kèm theo đó là sự gia tăng các cytokin sinh ra từ lympho T hoạt hóa – gọi là hội chứng giải phóng cytokin – gây ra các phản ứng của cơ thể như khi bị nhiễm trùng nặng. Các triệu chứng ghi nhận: hạ huyết áp, sốt, rét run, khó thở, mệt mỏi, thậm chí phù phổi dẫn đến tử vong nếu không điều trị kịp thời. Tác dụng phụ này giảm khi hạ liều điều trị, truyền tĩnh mạch chậm và sử dụng thuốc corticosteroid trước khi truyền.

Kết luận

Ung thư não là một căn bệnh nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể điều trị được nếu phát hiện sớm, đặc biệt với sự kết hợp đa phương pháp điều trị như ngày nay. Vì vậy khi phát hiện ra bản thân, bạn bè, người thân có mắc ung thư não hãy đến gặp các bác sĩ chuyên khoa, các chuyên gia y tế để được tư vấn, hỗ trợ điều trị tốt nhất.

Nguồn tham khảo

• https://suckhoe.vn/theo-chuyen-khoa/ung-thu-nao-la-gi-nguyen-nhan-gay-ra-benh-ung-thu-nao.html
• https://www.webmd.com/cancer/brain-cancer/default.htm
• https://www.cancerresearch.org/immunotherapy/cancer-types/brain-cancer
• http://www.vjsonline.org/science-technology-pulse/1500463437
• http://suckhoedoisong.vn/tac-dung-phu-cua-hoa-tri-ung-thu-n74627.html